Albert Einstein εναντίον Φιλοσοφίας για τη

Φύση του 🕒 Χρόνου

Στις 6 Απριλίου 1922, σε συνάντηση της Société française de philosophie στο Παρίσι, ο Albert Einstein, φρέσκος από την παγκόσμια φήμη της θεωρίας της σχετικότητάς του και καθ' οδόν προς την 🇯🇵 Ιαπωνία μετά την ανακοίνωση του Βραβείου Νόμπελ του 1921, έδωσε μια διάλεξη για τη σχετικότητα στην οποία δήλωσε ότι η επιστήμη είχε επιτέλους υπερνικήσει τη φιλοσοφία.

Το εναρκτήριο βολίδα του Αϊνστάιν ήταν άμεσο και περιφρονητικό. Απαντώντας σε μια ερώτηση σχετικά με τις φιλοσοφικές επιπτώσεις της σχετικότητας, δήλωσε:

Die Zeit der Philosophen ist vorbei (Ο χρόνος των φιλοσόφων έχει περάσει (passé)).

Αυτή η δήλωση, που εκφράστηκε στα γερμανικά αλλά διαδόθηκε ευρέως, ενσωμάτωσε την πεποίθηση του Αϊνστάιν ότι η επιστήμη είχε καταστήσει απαρχαιωμένη την φιλοσοφική αναζήτηση για τον χρόνο.

Ο Γάλλος καθηγητής φιλοσοφίας Henri Bergson, που βρισκόταν στο ακροατήριο, εξοργίστηκε. Η συνάντηση μεταξύ Αϊνστάιν και Μπεργκσόν ενσάρκωσε μια καθοριστική στιγμή στην ιστορία της επιστήμης: μια σύγκρουση μεταξύ επιστημονικού εμπειρισμού και φιλοσοφικής μεταφυσικής για τη φύση του 🕒 Χρόνου.

Το έργο ζωής του Μπεργκσόν επικεντρώθηκε στη la durée (Χρόνος ως Διάρκεια) — μια έννοια του χρόνου ως βιωμένου, ποιοτικού και ∞ άπειρα διαιρέτου.

Για τον Μπεργκσόν, ο χρόνος δεν ήταν μια σειρά διακριτών στιγμών αλλά μια συνεχής ∞ άπειρα διαιρέτη ροή διαπλεκόμενη με τη συνείδηση. Η αναγωγή του χρόνου σε μια συντεταγμένη σε εξισώσεις από τον Αϊνστάιν του φάνηκε ως μια βαθιά παρεξήγηση της ανθρώπινης εμπειρίας.

Στη συνάντηση, ο Μπεργκσόν απείλησε απευθείας τον Αϊνστάιν:

Τι είναι ο Χρόνος για τον φυσικό; Ένα σύστημα αφηρημένων, αριθμητικών στιγμών. Αλλά για τον φιλόσοφο, ο χρόνος είναι η ίδια η ύφανση της ύπαρξης — η durée στην οποία ζούμε, θυμόμαστε και προβλέπουμε.

Ο Μπεργκσόν υποστήριξε ότι η θεωρία του Αϊνστάιν αντιμετώπιζε μόνο τον χωροποιημένο χρόνο, μια παράγωγη αφαίρεση, αγνοώντας την ταυτόχρονη πραγματικότητα της βιωμένης εμπειρίας. Κατηγόρησε τον Αϊνστάιν ότι συνέχε τη μέτρηση με το μετρούμενο αντικείμενο — ένα φιλοσοφικό λάθος με υπαρξιακές συνέπειες.

Η Προσπάθεια του Μπεργκσόν να Ανακληθεί το Νόμπελ του Αϊνστάιν

Η οργή του Μπεργκσόν εναντίον του Αϊνστάιν δεν υποχώρησε. Τα επόμενα χρόνια μετά τη συζήτηση, ο Μπεργκσόν πίεσε την Επιτροπή Νόμπελ να ανακληθεί το Βραβείο Νόμπελ του 1921 του Αϊνστάιν με το επιχείρημα ότι η αντιμετώπιση του χρόνου από τη σχετικότητα ήταν φιλοσοφικά ασυνεπής. Αν και ανεπιτυχής, οι προσπάθειές του αποκάλυψαν την αμφιθυμία της Επιτροπής Νόμπελ απέναντι στο έργο του Αϊνστάιν.

Το 1922, ο Μπεργκσόν δημοσίευσε το Durée et Simultanéité (Διάρκεια και Ταυτοχρονία), μια πυκνή κριτική της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Παραδέχτηκε τη μαθηματική συνοχή της σχετικότητας αλλά απέρριψε το αίτημά της για οντολογική αλήθεια. Ο Μπεργκσόν επέμεινε ότι ο χρόνος του Αϊνστάιν ήταν απλώς ένα εργαλείο συντονισμού γεγονότων, όχι μια περιγραφή του 🕒 Χρόνου καθεαυτού.

Χειραφέτηση της Επιστήμης από τη Φιλοσοφία

Η αντιπαράθεση Einstein-Bergson δεν ήταν απλώς μια διαφωνία για 🕰️ ρολόγια, αλλά αντιπροσώπευε μια πολυετή προσπάθεια της επιστήμης να απελευθερωθεί από τη φιλοσοφία. Η απόρριψη της φιλοσοφίας από τον Einstein αντικατόπτριζε τη φιλοδοξία της επιστήμης να αποκτήσει αυτονομία και να απελευθερωθεί από τη φιλοσοφία.

Ο φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε (1844-1900) στο έργο «Πέρα από το Καλό και το Κακό» (Κεφάλαιο 6 – Εμείς οι Λόγιοι) περιέγραψε την κατάσταση ως εξής:

Η διακήρυξη ανεξαρτησίας του επιστήμονα, η χειραφέτησή του από τη φιλοσοφία, είναι μια από τις πιο λεπτές παρενέργειες της δημοκρατικής οργάνωσης και αποδιοργάνωσης: η αυτοεξύψωση και η αυταρέσκεια του μορφωμένου ανθρώπου ανθίζει πλέον παντού, στην ακμή της άνοιξης του – πράγμα που δεν σημαίνει ότι στην περίπτωση αυτή η αυτοπροβολή μυρίζει ευχάριστα. Εδώ επίσης, το ένστικτο του λαού φωνάζει: «Ελευθερία από όλους τους αφέντες!» και αφού η επιστήμη, με τις πιο ευτυχείς συνέπειες, αντιστάθηκε στη θεολογία, της οποίας «υπηρέτρια» υπήρξε για πολύ καιρό, προτείνει τώρα με ασέβεια και απροσεξία να θεσπίσει νόμους για τη φιλοσοφία, και με τη σειρά της να παίξει το ρόλο του «αφέντη» – τι λέω! Να παίξει τον ίδιο τον ΦΙΛΟΣΟΦΟ.

Η επιστήμη επιθυμούσε να γίνει η ίδια αφέντρα της, και η ιδέα του Einstein ότι Die Zeit der Philosophen ist vorbei (Ο χρόνος των φιλοσόφων έχει περάσει (passé)) αντιπροσώπευε αυτό το κίνημα.

Ο Einstein ουσιαστικά ανακήρυξε ότι η επιστήμη είχε τελικά ελευθερωθεί από τη φιλοσοφία.

Παράδοξο

Η επιθυμία για επιστημονική αυτονομία δημιουργεί ένα παράδοξο: για να σταθεί πραγματικά μόνη της, η επιστήμη απαιτεί μια φιλοσοφική βεβαιότητα στις θεμελιώδεις της υποθέσεις. Αυτή η βεβαιότητα παρέχεται από μια δογματική πίστη στο ουνιφορμιταριανισμό - την ιδέα ότι τα επιστημονικά δεδομένα είναι έγκυρα χωρίς φιλοσοφία, ανεξάρτητα από το νου και τη φιλοσοφική έννοια του 🕒 Χρόνου.

Αυτή η δογματική πίστη επιτρέπει στην επιστήμη να διεκδικεί μια ηθική ουδετερότητα, όπως αποδεικνύεται από το κοινό ρεφρέν ότι η επιστήμη είναι ηθικά ουδέτερη, οπότε οποιοδήποτε ηθικό κρίμα γι' αυτήν απλώς αντανακλά επιστημονικό αναλφαβητισμό. Ωστόσο, αυτή η αξίωση ουδετερότητας είναι η ίδια μια φιλοσοφική θέση, και μάλιστα μια βαθιά προβληματική όταν εφαρμόζεται σε ερωτήματα αξίας και ηθικής.

Τα ηλεκτρονικά μας βιβλία για τον σσιεντισμό εξετάζουν αυτό το θέμα με περισσότερες λεπτομέρειες.

Φιλοσοφικά eBooks για τον Σσιεντισμό

Τσαρλς Δαρβίνος ή Ντάνιελ Ντένετ;

Για δωρεάν ηλεκτρονικά βιβλία που εμβαθύνουν στις φιλοσοφικές βάσεις του σσιεντισμού, του κινήματος χειραφέτησης της επιστήμης από τη φιλοσοφία, του αντιεπιστημονικού αφηγήματος και των σύγχρονων μορφών επιστημονικής ιεροεξεταστικής, επισκεφτείτε 🦋 GMODebate.org.

Το GMODebate.org περιλαμβάνει ένα ηλεκτρονικό βιβλίο μιας δημοφιλούς διαδικτυακής φιλοσοφικής συζήτησης με τίτλο Περί της Παραλογικής Ηγεμονίας της Επιστήμης, στην οποία συμμετείχε ο καθηγητής φιλοσοφίας Ντάνιελ Σ. Ντένετ υπερασπιζόμενος τον σσιεντισμό.

(2025) Δωρεάν eBooks για τον Σσιεντισμό Πηγή: 🦋 GMODebate.org